Freedom House’a göre; KKTC, yüzde 81 'özgür'

Her yıl ülkeleri “insan hakları ve demokratik özgürlükler” açısından karşılatıran liste hazırlayan Dünya Özgürlükler Evi (Freedom House), “Dünyada Özgürlük 2020” raporu yayımladı.

Söz konusu raporda KKTC’ye de yer veren Freedom House, KKTC’yi ‘özgür ülke’ statüsünde değerlendirdi. Ortadoğu coğrafyası ve Türkiye’yi özgür olmayan ülke olarak değerlendiren Freedom House, KKTC’ye ise 100 üzerinden 81 puan verdi.

KKTC’ye siyasi haklar açısından, 40 üzerinden 31 puan veren Freedom House, sivil özgürlükler açısından, 60 üzerinden 50 puan verdi.

Güney Kıbrıs’ın da yer aldığı verilerde, Freedom House, Güney komşumuza ise, 100 üzerinden 94 puan verdi. Freedom House, Güney Kıbrıs’ın siyasi haklar açısından, 40 üzerinden 38 özgür olduğunu değerlendirerek, sivil özgürlükte 60 üzerinden 56 puan verdi.

Söz konusu verilerde, Türkiye 100 üzerinden 32 puan alırken, Suriye 100 üzerinden 0 çekti.

İŞTE O RAPOR…

Freedom House’un, KKTC ile ilgili hazırladığı detaylı raporunda ise şu ifadelere yer verildi:

GENEL BAKIŞ

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), yalnızca Türkiye tarafından tanınan kendi kendini ilan eden bir devlettir. Demokratik, çok partili bir siyasi sisteme sahiptir ve sivil özgürlükler genellikle korunur. Devam eden endişeler arasında Türkiye'den gelen aşırı siyasi ve ekonomik etki, yolsuzluk, azınlık topluluklarına karşı ayrımcılık ve insan ticareti yer alıyor.

2019'DAKİ ÖNEMLİ GELİŞMELER

Mayıs ayında, dört partili iktidar koalisyonu, Halk Partisi'nin (HP) çekilmesiyle çöktü. HP lideri Kudret Özersay, Milli Birlik Partisi (UBP) ile yeni bir koalisyon kurdu ve o partinin lideri Ersin Tatar başbakan oldu. Yeni hükümet Ankara ile daha yakından uyumlu görülüyordu.

Haziran ayında Özersay, Türk ordusu tarafından 1974'ten beri tutulan kapalı Maraş kasabasını (Maraş) tek taraflı olarak yeniden açmayı düşünmeyi planladığını duyurdu. Bu hareket, Birleşmiş Milletler ve Maraş'ın eski Kıbrıslı Rum sakinlerinden de cumhuriyeti eleştiren itirazlara yol açtı. En son 2017'de kesilen yeniden birleşme görüşmelerini canlandırmakta başarısız olduğu için adanın güneyindeki Kıbrıs hükümeti.

SİYASAL HAKLAR

Mevcut hükümet başkanı veya diğer baş ulusal otorite özgür ve adil seçimlerle mi seçilmişti?

Devlet başkanı olarak görev yapan ve KKTC'yi uluslararası alanda temsil eden cumhurbaşkanı, halk tarafından beş yıllık dönemlere seçilir. 2015 yılında, sosyal demokrat Komünal Demokrasi Partisi (TDP) tarafından desteklenen Mustafa Akıncı, yüzde 60'ın biraz üzerinde bir ikinci tur seçimde galip gelerek sağcı Ulusal Birlik Partisi'nin (UBP) desteklediği görevdeki Derviş Eroğlu'yu mağlup etti. ).

Cumhurbaşkanı, yasama çoğunluğunun desteğine sahip olması gereken başbakanı ve kabine üyelerini atar. Merkezci-reformcu Halk Partisi (HP) Genel Başkanı Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Kudret Özersay, Mayıs 2019'da partisinin Ocak 2018 milletvekili seçimlerinden sonra oluşan iktidar koalisyonundan çekileceğini duyurdu. HP, TDP, merkez-sol Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) ve merkez-sağ Demokrat Parti'den (DP) oluşan koalisyon, sağcı bir grup olan UBP ve Yeniden Doğuş Partisi'ni (YDP) dışladı. öncelikle Türk yerleşimciler tarafından, hükümetten oluşturuldu. Özersay, Mayıs ayının sonlarında, lideri Ersin Tatar'ın başbakan olduğu UBP ile yeni bir koalisyon kurdu; Özersay mevcut görevlerini korudu.

Mevcut ulusal yasama temsilcileri özgür ve adil seçimler yoluyla seçilmiş miydi?

KKTC, 50 sandalyeli Cumhuriyet Meclisi seçimleri için, orantılı temsil bileşeni partilerin sandalye kazanması için yüzde 5 oy barajı belirleyen karma bir oylama sistemi kullanıyor. Üyeler beş yıllık dönemlere hizmet eder. UBP, 21 sandalyeyle Ocak 2018 parlamento seçimlerine liderlik etti. Ancak CTP'nin (12 sandalye) HP (9), TDP (3) ve DP (3) ile koalisyonunu oluşturmasıyla muhalefette kaldı. YDP 2 sandalye aldı. Mayıs 2019'da kurulan yeni UBP-HP hükümeti, 30 sandalyeyle sağlam bir yasama çoğunluğunu kontrol etti.

Seçim yasaları ve çerçeve adil mi ve ilgili seçim yönetimi organları tarafından tarafsız şekilde uygulanıyor mu?

Yüksek Seçim Kurulu, yargıçlardan oluşan bağımsız bir organdır ve KKTC'deki seçimler genellikle özgür ve adil kabul edilir. 2018'de yürürlüğe giren karmaşık yeni bir seçim yasası, seçmenlerin tek bir partiyi, birden fazla partiden bireysel adayları veya ikisinin bir kombinasyonunu seçmesine izin verdi; seçmenler ayrıca birden fazla çok üyeli seçim bölgesinde aday seçebildiler. Yasa, bireysel adaylara oy vermeyi daha karmaşık hale getirdi ve bu nedenle parti oylamasını teşvik etti.

B  POLİTİK ÇOĞULCULUK VE KATILIM

İnsanlar, farklı siyasi partilerde veya kendi seçtikleri diğer rekabetçi siyasi gruplarda örgütlenme hakkına sahip mi ve sistem, bu rakip partilerin veya grupların yükseliş ve düşüşü önünde gereksiz engellerden muaf mı?

Kıbrıslı Türkler siyasi partilerde örgütlenmekte özgürdür ve birkaç parti pratikte rekabet etmektedir. 2018 seçimlerinden sonra meclise ilk kez giren HP ve YDP dahil olmak üzere 2019'da yasama meclisinde altı parti temsil edildi. 2015 yasasına göre, oyların en az yüzde 3'ünü alan partiler devlet finansmanı elde edebilir.

Muhalefetin desteğini artırması veya seçimler yoluyla güç kazanması için gerçekçi bir fırsat var mı?

Son yirmi yılda hem başkanlık hem de başbakanlıkta değişikliklerle birlikte rakip partiler arasında çok sayıda demokratik güç aktarımı gerçekleşti. Akıncı, 2015 seçimlerinde görevdeki cumhurbaşkanını görevden aldı ve 2018'de iktidar koalisyonu oluşturan ideolojik olarak farklı partiler, UBP liderliğindeki sağcı bir hükümetin yerini aldı. Parti daha sonra Mayıs 2019'da HP'nin desteğiyle iktidara döndü.

Halkın siyasi tercihleri, siyasal alanın dışındaki güçlerin ya da siyasi güçler tarafından siyasi olmayan araçların kullanıldığı tahakkümden muaf mı?

Türkiye, KKTC üzerinde hatırı sayılır bir nüfuz sahibi olmaya devam etmesine rağmen, seçmenler üzerinde çok az doğrudan kontrole sahiptir ve bunların çoğu son zamanlarda Ankara'dan bağımsızlık gösteren adayları ve partileri desteklemiştir. 2018 seçimleri öncesinde CTP, HP ve TDP, işlerin ve iyiliklerin dağılımının kısmen sorunsuz bir ekonomik destek akışının sürdürülmesine bağlı olduğu UBP ile ilişkili patronaj temelli bir siyasi sistemi yeniden yapılandırma vaatleri üzerine kampanya yürüttüler. Türkiye'den.

Nüfusun çeşitli kesimleri (etnik, dini, cinsiyet, LGBT ve diğer ilgili gruplar dahil) tam siyasi haklara ve seçim fırsatlarına sahip mi?

Tüm yetişkin vatandaşlar oy kullanabilir, ancak azınlık hakları endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. KKTC'de yaşayan birkaç yüz Maronit ve Kıbrıslı Rum'a özel kimlik kartları veriliyor ve KKTC seçimlerinde oy kullanamıyorlar. Güneyden az sayıda Maronit'in 2017'den beri kuzeydeki atalarının köylerine yeniden yerleşmesine izin verilirken, Maronit siyasi haklarının genişletilmesi konusunda önemli bir ilerleme kaydedilmedi.

Kadınlar tam siyasi haklara sahip ve 2015 yasası bir partinin milletvekili aday listesinin yüzde 30'unun kadınlardan oluşmasını gerektiriyor. Bununla birlikte, kadınların siyasi katılımı, özellikle liderlik pozisyonlarında pratikte sınırlıdır. 2018 seçimlerinde, kadınlar 50 sandalyeden dokuzunu kazandılar ve bu, önceki mecliste dördünden bir gelişme oldu. Bu hükümetteki 11 bakandan ikisi kadındı; 2019'da iktidara gelen yeni iki partili koalisyonda bir kadın bakan vardı.

C  DEVLETİN İŞLEYİŞİ

Özgürce seçilen hükümet başkanı ve ulusal yasama temsilcileri hükümetin politikalarını belirliyor mu?

Seçilmiş yetkililer genellikle Ankara'nın doğrudan müdahalesi olmaksızın politika ve yasalar geliştirip uygularken, KKTC diplomatik, askeri ve mali olarak Türkiye'ye bağımlı kalmaktadır ve bu bağımlılık bazen Türk hükümetinin politika yapım sürecini etkilemesine izin vermektedir.

Cumhurbaşkanı Akıncı, Türkiye'nin kuzey Suriye'deki askeri saldırısını eleştirerek 2019'da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaşadığı sürtüşmeyi derinleştirerek Türk hükümetinden önemli ölçüde bağımsızlık gösterdi. Ancak Mayıs ayında kurulan yeni KKTC koalisyon hükümeti, Türkiye'nin Kıbrıs Cumhuriyeti ile yeniden birleşme müzakerelerindeki tutumuyla daha yakından uyumluydu. Akıncı uzun süredir bir federasyon modelini desteklerken, örneğin yeni hükümet iki devletli bir çözüm de dahil olmak üzere alternatiflerin değerlendirilmesi çağrısında bulundu.

Resmi yolsuzluğa karşı önlemler güçlü ve etkili mi?

Yolsuzluk, kamu hizmeti işlerinin dağılımında kayırmacılık ve adam kayırmacılık iyi yönetişimin önündeki ciddi engellerdir ve medya son yıllarda bir dizi skandalı ortaya çıkardı. Kuzey Kıbrıs'taki işadamlarına yapılan anketler, büyük çoğunluğun yolsuzluk ve rüşveti kamu sektörü ve devlet hizmetleri de dahil olmak üzere önemli sorunlar olarak gördüğünü göstermiştir.

Devlet açıklık ve şeffaflıkla mı çalışıyor?

Bilgiye erişimi sağlayan bir yasa olmasına rağmen, uygulamada hükümet kayıtlarının halka açık hale getirilmesinde çok az ilerleme kaydedilmiştir. Bilgiler her zaman erişilebilir bir biçimde tutulmuyor ve yetkililerin, Türk yerleşimcilerin KKTC vatandaşı olarak vatandaşlığa alınması gibi hassas konularda verileri sakladıkları bildiriliyor.

SİVİL ÖZGÜRLÜKLER

D  İFADE VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ

Özgür ve bağımsız medya var mı?

Basın özgürlüğü kanunla güvence altına alınmıştır ve KKTC makamları buna uygulamada genel olarak saygı gösterir. Medya genellikle hem KKTC hem de Türk hükümetleri hakkında sert eleştiriler taşıyor. Mayıs 2019'da bir muhabir ve Afrika gazetesinin editörü, 2017'de yayınlanan bir siyasi karikatürle Türkiye cumhurbaşkanına hakaret etmekten beraat etti. Her biri beş yıla kadar hapisle yargılandı. Savcılığın kararı temyiz etmesi yıl sonunda beklemekteydi.

Bireyler dini inançlarını veya inançsızlıklarını kamuya açık ve özel olarak uygulama ve ifade etmekte özgür mü?

KKTC laik bir devlettir ve pratikte en çok saygı duyulan ibadet özgürlüğünü yasal olarak garanti eder. Bununla birlikte, yetkililer kiliselere erişime kısıtlamalar getirmeye ve başka şekilde kilise hizmetlerine müdahale etmeye devam ediyor. Hıristiyanlar ve Sünni olmayan Müslümanlar, hükümetin din eğitimi ve ibadethaneler konusundaki politikalarında Sünni İslam'ı desteklediğinden şikayet ettiler. Hükümetin Diyanet İşleri Başkanlığı Sünni camilere imamlar veriyor.

Akademik özgürlük var mı ve eğitim sistemi kapsamlı politik telkinlerden muaf mı?

Akademik özgürlüğe genellikle saygı duyulur. Türkiye'de 2016'dan bu yana çok sayıda öğretmen ve profesör siyasi nedenlerle işten çıkarılırken veya hapse atılırken, 2019 itibarıyla KKTC'de benzer bir tasfiye yaşanmadı.

Bireyler, siyasi veya diğer hassas konularda kişisel görüşlerini gözetim veya intikam korkusu olmadan ifade etmekte özgür mü?

Özel tartışma özgürlüğü üzerinde önemli bir kısıtlama yoktur ve bireyler genellikle siyasi görüşlerini sosyal medyada ifade ettikleri için sonuçlarla karşılaşmazlar.

E  DERNEK VE ÖRGÜTSEL HAKLAR

Toplanma özgürlüğü var mı?

Toplanma özgürlüğü anayasa tarafından güvence altına alınmıştır ve genel olarak uygulamada desteklenir.

Sivil toplum örgütleri için, özellikle insan haklarıyla ve yönetişimle ilgili işlerle uğraşanlar için özgürlük var mı?

Çok sayıda sivil toplum kuruluşu KKTC'de kayıtlıdır ve genellikle kısıtlama olmaksızın faaliyet gösterirler. Bu tür birçok grup, yeniden birleşme çabalarını ilerletmek için Kıbrıslı Rum ortaklarla birlikte çalıştı.

Sendikalar ve benzeri meslek veya işçi örgütleri için özgürlük var mı?

İşçiler bağımsız sendikalar kurabilir, toplu pazarlık yapabilir ve grev yapabilir ve toplu pazarlığın kamu sektöründe yaygın olduğu bildirilmektedir. Bununla birlikte, hükümet kötü tanımlanmış temel hizmetlerde grevleri sınırlayabilir ve işverenlerin özel sektörde sendikalaşmayı yasal yansımalar olmaksızın engelleyebildikleri bildiriliyor.

F  HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ

Bağımsız bir yargı var mı?

Yargı bağımsızdır ve mahkemeler son yıllarda genellikle hükümete karşı karar vermiştir. Sistem, Yargıtay başkanının başkanlık ettiği Yüksek Yargı Kurulu tarafından denetlenir ve bu mahkemenin yedi yargıcının yanı sıra her biri başkan, yasama meclisi, başsavcı ve baro tarafından atanan bir üyeyi içerir. Konsey adli atamalardan, terfilerden, atamalardan ve disiplin tedbirlerinden sorumludur.

Hukuk ve cezai konularda yasal süreç geçerli mi?

Kanuni süreç haklarına tipik olarak saygı gösterilmesine rağmen, polis, keyfi tutuklamaya karşı korumaları ihlal etmekle ve bazı durumlarda, örneğin şüphelilerin bir avukata erişimini uygunsuz bir şekilde reddetmekle zorla itiraf etmekle suçlanmıştır.

Türkiye'de 2016 yılı darbe girişimi ile bağlantılı olarak KKTC güvenlik güçlerinden veya diğer kamu çalışanlarından 2019 yılı itibarıyla geniş çaplı bir tasfiye olmamıştır, ancak ortaya çıkan vaka kümelerinde usul süreci endişe yaratmıştır. Darbe girişiminden sorumlu tutulan ve Türkiye'de terör örgütü sayılan ABD merkezli İslami vaiz Fethullah Gülen'in hareketiyle bağlantılı olmakla suçlanan işten atılanlar, polis memurlarının soruşturma ve görevden alınmalarının yıl içinde bildirilmeye devam etti. Eylül ayında, bazıları Kuzey Kıbrıs'ta konuşlanmış olan 200'den fazla Türk askeri personelinin benzer iddialarla Türk yetkililer tarafından tutuklandığı bildirildi.

Gayri meşru fiziksel güç kullanımından ve savaş ve isyanlardan korunma var mı?

Nüfus genellikle fiziksel güvenlik tehdidinden muaftır, ancak polis, tutukluları taciz etmekle suçlanmıştır ve hapishanelerde aşırı kalabalık ve diğer sert koşullar vardır.

Kanunlar, politikalar ve uygulamalar nüfusun çeşitli kesimlerine eşit muameleyi garanti ediyor mu?

Kadınlar yasal eşitlikten yararlanıyor, ancak pratikte istihdam, eğitim ve diğer alanlarda bazı ayrımcılıkla karşılaşıyorlar.

Küçük Yunan ve Maronit azınlıklar enklavlarda yaşıyor ve sosyal ve ekonomik dezavantajlardan muzdarip. Küçük Kürt azınlığın istihdamda ayrımcılığa maruz kaldığı bildiriliyor. Her iki grup da KKTC makamlarının gözetiminden şikayetçi oldu.

2014 yılında aynı cinsiyetten cinsel faaliyetin suç olmaktan çıkarılmasına ve cinsel yönelim veya cinsiyet kimliğine dayalı ayrımcılığın yasalarca yasaklanmasına rağmen, LGBT + kişilerin sosyal damgalamaya maruz kaldığı bildiriliyor.

KKTC sığınmacılar için yasal korumalardan yoksundur ve bu da olası geri gönderme konusunda endişelere yol açmaktadır. Gülen hareketine üye olduklarından şüphelenilen bazı Türk vatandaşları, zulüm gördükleri Türkiye'ye sınır dışı edildi.

G  KİŞİSEL ÖZERKLİK VE BİREYSEL HAKLAR

Bireyler, ikamet yerlerini, işlerini veya eğitimlerini değiştirme imkânı dahil olmak üzere hareket özgürlüğünden yararlanıyor mu?

KKTC topraklarında hareket genellikle sınırsızdır. Bununla birlikte, yurtdışına seyahat, KKTC'nin uluslararası tanınırlığının olmaması nedeniyle karmaşıktır. KKTC'den tek direkt uçuş Türkiye'ye yapılmaktadır. Hükümetlerin çoğu KKTC seyahat belgelerini kabul etmemektedir, bu nedenle birçok Kıbrıslı Türk, uygun oldukları Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportu taşımaktadır. Adayı bölen BM tampon bölgesindeki hareket, yeni sınır kapılarının açılması nedeniyle 2004 yılından bu yana iyileşti.

Bir dizi eski sivil belediye, yerleşim veya yeniden yerleşim yasaklarıyla 1974'ten beri Türk askeri kontrolü altındaydı. Haziran 2019'da hükümet, bir zamanlar popüler bir turizm merkezi olan kapalı Maraş kasabasının yeniden açılması için bir fizibilite çalışmasına başlayacağını duyurdu. Hareket, Maraş'ın eski sakinleri ve kasabanın statüsünde veya yerleşiminde eski sakinleri dışındaki kişiler tarafından herhangi bir tek taraflı değişikliğe karşı uzun süredir uyarıda bulunan BM Güvenlik Konseyi'nin itirazlarına yol açtı.

Bireyler, devlet veya devlet dışı aktörlerin gereksiz müdahalesi olmaksızın mülk sahibi olma ve özel iş kurma haklarını kullanabilir mi?

Yetkililer mülk sahibi olma ve iş kurma haklarını tanır. Uygulamada, yetkililer çeşitli yollarla Kıbrıslı Türk mallarının yabancılara satışını engellemeye çalıştıkları için, bu haklar biraz sınırlıdır. KKTC, adanın 1974'teki bölünmesinden önce kuzeyde mülk sahibi olan Kıbrıslı Rumların iddialarını çözmek için 2006 yılında Taşınmaz Mal Komisyonu'nu (IPC) kurdu. 2010 yılında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, komisyonu "erişilebilir ve etkili" bir mekanizma olarak kabul etti. Ancak, son yıllarda hükümetten ve Ankara'dan fon eksikliği nedeniyle çalışmaları ciddi şekilde bozuldu.

Bireyler, evlilik partneri ve aile boyutu seçimi, aile içi şiddetten korunma ve görünüş üzerinde kontrol dahil olmak üzere kişisel sosyal özgürlüklerden yararlanıyor mu?

Kişisel sosyal özgürlüklere genel olarak saygı duyulsa da, kadın örgütleri hükümeti tecavüz ve aile içi şiddet sorunlarını yeterince ele alamadığı için eleştirdi. 2017'de yapılan bir ankete göre, her üç kadından biri evde şiddete maruz kaldı. Bununla birlikte, Aralık 2019'da açıklanan rakamlar, bu tür kötüye kullanım bildirimlerinin önemli ölçüde arttığını, 2018'de polisin 1.047 rapor aldığını ileri sürüyor - önceki yılların ortalamasının dört katı.

Bireyler fırsat eşitliğinden ve ekonomik sömürüden özgürlüğünden yararlanıyor mu?

KKTC vatandaşları genellikle ekonomik fırsata ve kötü çalışma koşullarından korumaya erişirken, vatandaş olmayanlar genellikle sömürü deneyimlemekte ve itiraz mekanizmalarından yoksundur. İnsan ticareti ve zorla fuhuş, fuhuşa ilişkin nominal yasal bir yasak olmasına rağmen ciddi sorunlardır. KKTC insan ticaretiyle mücadele konusunda yeterli mevzuata sahip değildir ve insan ticareti ile mücadele çabalarını finanse etmemektedir. Gözlemciler ayrıca bazı yetkililerin kaçakçılık suçuna karıştığını da bildiriyor.