Fas'ta koronavirüs gölgesinde seçim tartışmaları

Fas'ta İçişleri Bakanlığı birkaç gün önce parlamento ve belediye seçimlerinin planlandığı gibi 2021'in yazında yapılacağını ilan ederek, seçimlerin ertelenmesi ve iptal edilmesi yönündeki çağrıların önünü kesti.

Bakanlık bu duyuruyla, Kovid-19 salgını için alınan olağanüstü sağlık önlemleri dolayısıyla seçim hazırlıklarını yürütmek için şartların uygun olmadığı, bu durumun seçim sürecini, sonuçlarını ve gelecek hükümetin oluşumunu etkileyeceği yönündeki uyarıları dikkate alınmadığını gösterdi.

İçişleri Bakanlığı, bu ay, seçim hazırlıklarının yanı sıra bu süreçte gerçekleştirilecek siyasi haklar, oy kullanımı ve seçim bölgeleriyle ilgili yasa tasarılarını parlamentoya sunulmadan önce partilerle istişare etti.

Faslı siyasi analist Bilal et-Telidi,  yaptığı açıklamada, Kovid-19 salgınının neden olduğu zor şartlar ve iki dönem üst üste yönetimi üstlenen Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (PJD) ardından gelecek olan yeni hükümetin portresini, nisbeten bu hazırlık sürecinin çizeceğini belirtti.

Koronavirüs kaynaklı olağanüstü halin devam ettiği bu normal olmayan dönemde seçim hazırlıklarının yapılmasını eleştiren Telidi, "Seçimlere ilişkin tartışmalara, İçişleri Bakanlığının vesayeti altında ve olağanüstü durum halinde değil, normal bir dönemde başlanması gerekir." ifadelerini kullandı.

Ülkede mart ayında ilan edilen ve 4 kere uzatılan sağlık alanındaki olağanüstü hal durumunun kaldırılması çağrısında bulunan Telidi, "Sembolik ve siyasi olumsuzluğa işaret eden olağanüstü halin artık tekrarlanmasına gerek yok." dedi.

Telidi, seçim hazırlıklarının ise İçişleri Bakanlığına fazladan yetki veren olağanüstü hal şartlarına göre değil, anayasaya göre yapılması gerektiğini vurguladı. 

"PJD'nin popülaritesi azalabilir ancak kök salmaya devam eder"

Ülkedeki genel siyasi atmosfere ilişkin Telidi, ismini zikretmediği bazı çevreleri, yumuşak bir dil kullanarak rotasyon ile hükümete başkanlık yapacak kişiyi değiştirmeye çalışmakla suçladı.

İktidardaki PJD'nin tecrübesini sona erdirmeye, medya veya anayasa değişikliği talepleriyle yumuşak bir şekilde görevini sonlandırmak isteyen tarafların olduğuna işaret eden Telidi, geçmişte bazı partilerin, hükümeti kurmakla görevlendirilecek kişinin seçimlerden birinci çıkan partiden seçilmesini öngören 47. maddenin değiştirilmesi konusunda çağrılarda bulunduğunu belirtti.

Telidi, hükümet liderliğindeki değişim yönteminin, güçlü temeller üzerine inşa edilmesi gerektiğini ancak ülkede böyle bir siyasi ortamın bulunmadığını kaydetti.

En büyük muhalefet partisi olan Asalet ve Çağdaşlık Partisi (PAM) ve koalisyon partilerinden Milli Bağımsızlar Birliği (RNI) gibi bir takım partilerin, işadamları, tüccarlar veya bölgede önemli etkisi olan zenginleri yanlarına çekmek için yarış içerisinde olduğunu söyleyen Telidi, "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin popülaritesi azalabilir ancak toplumda kök salmaya devam eder ve onunla geleneksel bir üslupla mücadele edilemez." diye konuştu.

"Seçimlerden lider çıkan parti dizginleri ele alamıyor"

Kazablanka'da bulunan 2. Hasan Üniversitesi'nin Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde Profesör Muhammed Zarif de seçim yasaları, oy verme sistemi ve hazırlıklarının yaklaşmakta olan seçimin çehresinin şekillenmesine katkıda bulunduğunu söyledi.

Aynı zamanda seçimleri erteleme veya teknokratik bir hükümet için çağrıda bulunmanın anayasal veya yasal bir dayanağı olmadığını savunan Zarif, İçişleri Bakanı Abdulvafi Leftit'in siyasi partilerle seçimleri görüşmek için yaptığı toplantıların, partiler arasında liyakat konusunda açık bir tartışma oluşturduğunu belirtti.

Ülkede 1963'teki ilk yasama seçimlerinden bu yana seçkinlerin yenilenmesi konusunda tartışma çıktığını, ancak seçimler yapıldıktan sonra her şeyin normale döndüğünü kaydeden Zarif, "Diğer partilerin de stratejik alanları yönettiği düşünüldüğünde ülkedeki seçimler; dizginlerin hükümetteki lider partiye verildiği anlamına gelmediğini gösterdi. Hükümeti her kim yönetirse yönetsin koşullarını hükümet koalisyonuna dayatamadığında, gücü zamanla azalır." diye konuştu.

Fas politik sahnesinde partilerin çokluğuna ve ayrılığına atıfla "Balkanlaşma"nın hala mevcut olduğuna işaret eden Zarif, "Adalet ve Kalkınma Partisi seçimleri kazanır ancak diğer taraflar onunla koalisyonu reddederse, Kral hükümeti kurmak için başka bir partiden atama gerçekleştirebilir." dedi.

Zarif, "Seçimlerin imajına zarar veren uygulamaları kesmek için siyasi bir irade ortaya konulamadıkça, gelecek seçimlerde de büyük bir değişiklik olmaz." tespitini yaptı.